Ölüm kavramı çocuklara nasıl anlatılmalı?

Ölüm kavramının çocuğun gelişim seviyelerine ve yaş periyoduna nazaran farklı halde anlatılması gerektiğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun çocuklara asla palavra söylenmemesi gerektiğini vurguladı. 5 yaşına kadar olan periyottaki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini belirten Şendil, “uyudu” ya da “uzaklara gitti” biçimindeki açıklamaların çocuğun başını karıştırdığını, yanlış açıklamaların çocukta uyku sıkıntılarına ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık meselelerine yol açabileceği ihtarında bulundu. Çocukların kayıplar karşısında endişe, keder, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabileceğini kaydeden Şendil, “Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı formlarda yas tuttuğu anlatılabilir” dedi. 

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, mevt ve yas kavramları hakkında çocuklara nasl yaklaşılması gerektiğine ait değerlendirmede bulundu.

Çocukların vefat kavramını, gelişim seviyelerine ve yaşlarına nazaran farklı formlarda algıladığını belirten Şendil, “Böyle bir durumla karşılaştıklarında ebeveynlerin çocuklarına yaklaşım biçimleri, çocuklarının mevte dair hislerini anlamalarını ve bu hisleri sağlıklı bir formda yaşamalarını sağlar” dedi. 

Açıklama çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmalı

“Çocukların mevtle ilgili his ve fikirlerini söz etmeleri yetişkinlerden farklıdır” diyen Şendil, “Sabırlı, açık ve sevgi dolu bir yaklaşımla onları desteklemek, bu şiddetli süreci daha sağlıklı bir halde atlatmalarını sağlar. Öncelikle vefat hakkında çocuklara yapılacak açıklamalar, onların yaş ve gelişim düzeyine nazaran farklılaşabilir hasebiyle yapılacak her türlü açıklamanın buna uygun olması hatırlanmalıdır” dedi. 

Dürüstçe karşılık verilmeli

Hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun ebeveynlerin çocuklarına palavra söylememesinin kıymetli olduğunu kaydeden Şendil, “Çocuklar mevtle ilgili birçok soru sorabilir. Ebeveynlerin sabırlı olması ve çocuklarının sorularına dürüstçe karşılık vermesi, gerçekleri onlarla sevgi dolu bir biçimde paylaşmaları çok değerlidir.  Karşılığını bilmedikleri sorularla karşılaştıklarında ise ‘bu mevzuda emin olmadıklarını fakat birlikte düşünebileceklerini’ söyleyebilirler” diye konuştu.  

Dolaylı tabirler başlarını karıştırır

5 yaşına kadar olan periyottaki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini söyleyen Şendil, “Yaklaşık 5 yaşına kadar çocuklar, vefat kavramının kalıcı olduğunu anlamakta zorlanırlar.  Onlara kaybedilen kişi hakkında somut ve kolay tabirlerle açıklama yapılabilir. Örneğin ‘Deden öldü, o artık bizimle olamayacak…’ üzere. Dolaylı sözler yahut aldatıcı açıklamalar yapmak onların başlarını karıştırır.  Bilhassa de bu yaş çocuklarına ‘Uyudu’ ya da ‘Başka bir yere gitti’ üzere yapılan yanlış açıklamalar onlarda uyku problemlerine ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık sıkıntılarına yol açabilir” ikazında bulundu. 

Açık ve dürüst bir formda nedenleri ile açıklanmalı

6 ile 9 yaşları ortasında olan çocukların vefatın kalıcı ve geri döndürülemeyen bir süreç olduğunu anlamaya başladığını kaydeden Şendil, “Muhtemelen mevt kavramını daha çok yaşlılıkla ilişkilendirirler.  Kayıp, bir yaşlı yakın ise ona açık ve dürüst bir formda bu kaybı açıklamak ve mevtin doğal bir süreç olduğunu söylemek gerekir. Beklenmeyen bir mevt yaşandığında ise bu durum açık, dürüst bir formda ve nedenleri ile açıklanabilir” dedi. 

10 yaşından sonra vefatın gerçek olduğunu anlıyorlar

10 yaş ve üstünde olan çocukların ise artık vefatın gerçek ve üniversal olduğunu anladığını söz eden Şendil, “Ölüm kavramı ve sonuçları hakkında daha derin manalar üzerine düşünebilirler. Kaybın uzun müddetli sonuçlarını daha güzel öngörebilirler. Bu yaşlardaki çocuklarla daha detaylı ve duygusal istikametleri içeren konuşmalar yapılabilir” dedi.

Duyguların ihmal edilmemesi de önemli

“Çocuklara yapılacak açıklamalar kıymetlidir lakin hislerin ihmal edilmemesi de bir o kadar önemlidir” diyen Şendil, “Yaşanan kayıp, şahıslarda derin kedere yol açacağı için ebeveynlerin bu hisleri ne kendileri ne de çocukları için yadsımamaları gerekir. Çocuklar kayıplar karşısında dehşet, ıstırap, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabilir. Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı biçimlerde yas tuttuğu anlatılabilir” diye konuştu.

Çocukların ebeveynlerinin hislerini gözlemleyerek kendi hislerini nasıl tabir edeceklerini öğrendiklerini belirten Şendil, “Ebeveynlerin hüzün yahut ağlama üzere reaksiyonlarını onlarla paylaşmaları, çocuklara hislerin bastırılmaması gerektiğini öğretir” dedi.

Çocuklar cenaze merasimine götürülmeli mi?

Prof. Dr. T. Gül Şendil, 7 yaşından büyük çocukların cenaze, dua yahut diğer bir anma ritüeline dahil etmenin, kaybı anlamalarına ve vedalaşmalarına yardımcı olabileceğini söyledi. Şendil, “Ritüelleri onlara evvelce açıklamak ve istekli olup olmadıklarını sormak kıymetlidir. Ayrıyeten ölen yakının anısına çiçek ya da ağaç dikilmesi, sistemli mezar ziyaretleri, anı kitabı ya da albümü oluşturulması çocukların yasını sağlıklı yaşamalarına yardımcı olabilir” tavsiyesinde bulundu. 

Bazı durumlarda çocukların kayıptan sonra ağır kaygı, öfke yahut ıstırap üzere belirtiler gösterebileceğini söz eden Şendil, bu cins durumlarda bir çocuk psikoloğu ya da terapistten yardım almanın yararlı olabileceğini söyledi.  

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı