Zonklayan Yıldızlar evrenin tarihine ışık tutuyor
Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Esin Sipahi Kılıç’ın yürütücülüğünü yaptığı “VZ CVn Çift Sisteminin Zonklama Tabiatının Araştırılması” başlıklı proje, “TÜBİTAK 1002-B Takviye Programı” kapsamında desteklenmeye uygun bulundu. Projenin sonuçları, hibrit zonklayan yıldızlarda yeni cinslerin belirlenmesi için örnek teşkil edici bilgiler ortaya koyacak.
Projeleri TÜBİTAK tarafından kabul gören Prof. Dr. Esin Sipahi Kılıç ve grubunu tebrik eden Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Tam akredite, sıhhat temalı bir araştırma üniversitesi olarak projeler üretmeye ve literatüre katkı sunmaya devam ediyoruz. İnsanoğlunun varoluşundan bu yana her daim sırrını çözmeye yönelik çalışmalar gerçekleştirdiği uzay ve cihan çalışmalarına üniversitemiz de katkı sunmaya devam ediyor. Prof. Dr. Esin Sipahi Kılıç’ın yürütücülüğünde gerçekleştirilen bu alana yönelik proje TÜBİTAK nezdinde kabul gördü. Hocamızı ve takımını tebrik ediyor, çalışmalarında muvaffakiyetler diliyorum” dedi.
İnsanların tarih boyunca kainatın derinliklerini anlamaya çalıştıklarını söz eden proje yürütücüsü Prof. Dr. Esin Sipahi Kılıç, “İnsanlık, tarih boyunca gökyüzüne bakarak kozmosun derinliklerinde neler olduğunu anlamaya çalışmıştır. Bu gayretin çağdaş bilimdeki karşılığı olan astrofizik, kozmosun yapısını, dinamiklerini ve kökenini anlamamızı sağlayan disiplinler ortası bir bilim koludur. Astrofizikçiler yıldızları ve gökadaları inceleyerek kozmosun temel maddelerini, geçmişini ve geleceğini anlamaya çalışır” dedi.
“Zonklayan yıldızlar kainatın derinliklerini anlamamıza yardımcı olur”
“Zonklayan Yıldız” kavramına açıklık getiren Prof. Dr. Sipahi Kılıç, “Artık gökyüzündeki yıldızların sadece sabit ışık saçan dev gaz topları olmadığını biliyoruz. Zonklayan yıldızlar, kainatın derinliklerindeki sırları anlamamıza yardımcı olan büyüleyici kozmik gök cisimleridir. İç yapılarındaki dinamik süreçler nedeniyle sistemli olarak genişleyip büzülen ve bu sırada parlaklıkları değişen bu yıldızlar, astrofizikte kritik bir kıymete sahiptir. Ayrıyeten bu yıldızlar, astrosismoloji ismi verilen bilim kolunun temelini oluşturur. Bu yıldızların çalışılması ile yıldızın içindeki yoğunluk, sıcaklık ve güç taşınımı üzere fizikî özellikler incelenmektedir. Tıpkı bir sarsıntının yerin iç yapısını anlamamızı sağlaması üzere, zonklayan yıldızların davranışları da onların iç yapıları hakkında bilgi vermektedir. Bu tıp yıldızların en çok çalışılan çeşidi olan Sefeid değişenleri, cihanın genişliğini anlamamızda kilit rol oynamaktadır. Dönem-parlaklık bağlantısı olarak bilinen bir usul sayesinde, bu yıldızlar uzak gökadaların aralıklarını ölçmekte kullanılmaktadır” dedi.
Zonklayan yıldızların yalnızca uzaklık ölçeği olarak değil, birebir vakitte yıldızların hayat döngüsünü anlamada da büyük bir ehemmiyete sahip olduğunu tabir eden Prof. Dr. Sipahi Kılıç, “Yıldızların iç yapılarındaki değişimlerden, çekirdeklerinde gerçekleşen nükleer füzyon süreçlerine kadar birçok bilgi bu yıldızların incelenmesiyle elde edilir. Günümüzde, büyük teleskoplar ve hassas ölçüm aygıtları sayesinde zonklayan yıldızları daha ayrıntılı bir halde inceleyebiliyoruz. Bu sayede, hem kendi gökadamızın hem de uzak gökadaların dinamiklerini daha yeterli anlayarak kainatın tarihine ışık tutabiliyoruz. Zonklayan yıldızlar, tıpkı kozmik bir metronom üzere bize kozmosun gizemlerini ritmik bir formda anlatır. Bilim insanları, bu yıldızların sunduğu bilgileri çözmeye devam ederken, kainatın sırlarına bir adım daha yaklaşır” diye konuştu.
“Projenin sonuçları yeni cins yıldızların belirlenmesi için önemli”
Gerçekleştirdikleri TÜBİTAK projesini anlatan Prof. Dr. Sipahi Kılıç, “Bu proje çalışması ile az çalışılmış örten bir çift sistemin zonklayan bileşeninin özelliklerini ortaya koyarak yıldız iç yapısı ve hibrit zonklama gösteren yıldızlara ait süreçlerin daha güzel anlaşılması için bir örnek kazandırılması hedeflenmiştir. Bilhassa hibrit zonklayan yıldızlar yıldız evrim modellerinin testi için değer arz etmektedir ve gözlemsel özellikleri ortaya konulmuş olanların sayısı azdır. Bu çalışma kapsamında VZ CVn olarak isimlendirilen zonklayan yıldızın ışık ölçümü lisansüstü öğrencimiz Mehmet Geldi tarafından Ege Üniversitesi Gözlemevi’nde yapılmış ve ışık değişimi incelenmiştir. Yapılan periyot tahlili çalışmalarında yıldızın hibrit zonklama özelliği gösterdiği görülmüş ve bu durumun araştırılması için çalışma konusu TÜBİTAK 1002-B projesi olarak sunulmuştur. Projenin sonuçları hibrit zonklayan yıldızlarda yeni çeşitlerin belirlenmesi için kıymetlidir zira hibrit zonklayan yıldızlarda sürdürülen sistemlerin çalışılması, temel fizikî özelliklerin birbirini nasıl etkilediğinin ortaya konulması açısından kıymetlidir. Bu çalışmanın bulguları bu alanda çalışan bilim beşerlerine yeni bir örnek olması açısından önemlidir” dedi.
Yürütücülüğünü Prof. Dr. Esin Sipahi Kılıç’ın yaptığı projede araştırmacı olarak Astronomi ve Uzay Bilimleri Kısmı Lisansüstü Öğrencisi Mehmet Geldi yer alıyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
