Bilim insanının kişisel imajı bilimin önüne geçmemeli!
Sansasyon, reyting ve etkileşim alma odaklı haber lisanının hâkim olduğu bir medyada, bilimsel bilginin ekseriyetle dikkat cazibeli başlıklarla hudutlu kaldığına dikkat çeken uzmanlar, bilimin dikkat çekme odaklı yüzeysel sunumunun bilimsellikten uzaklaşmaya neden olabileceğini söylüyor.
Bilimin yalnızca ‘anlaşılabilir’ değil, birebir vakitte ‘doğru’ bir formda aktarılmasının öncelikli olması gerektiğine vurgu yapan Bağlantı Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Bilim insanlarının nitelikli bir biçimde medyada yer alması büyük bir sorumluluk gerektiriyor. Bu görünürlük, şahsî imajlarının yahut tanınan kültürün bir modülü haline gelme riskleri taşıyor.” dedi.
Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, reyting tasasıyla bilimin ticari bir eser haline getirilmesinin hem bilimsel etik hem de toplumsal bilgi anlayışı açısından tehlike taşıdığını kaydetti.
Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, bilginin demokratikleşmesi ve bilimin ticarileşmesi ortasındaki hassas istikrara dikkat çekerek, günümüzdeki bilim irtibatının dinamiklerini kıymetlendirdi.
Bilim insanlarının ‘pop yıldızı’ kimliğine indirgenmesinin sakıncaları…
Bilim insanlarının medyada yer almalarının, bilgiyi kitlelere ulaştırmanın tesirli yollarından biri olarak değerlendirilebildiğini tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Zira bu görünürlük sayesinde daha fazla insan, bilimin sunduğu gerçekleri daha kolay kavrayabilir. Fakat burada bilimin popülerleştirilmesiyle bilimsel derinliğin daha anlaşılır kılınması ortasında ince bir çizgide istikrar kurulması gerekmektedir. Bilime yönelik genel farkındalığın sonlu olduğu toplumlarda bu stil popülerleşme hareketleri, bilim insanlarını daha geniş kitlelere tanıtabilir lakin bunun tesiri uzun vadeli olmazsa kalıcı dönüşüm sağlayamaz. Bu açıdan bilim insanlarının ‘pop yıldızı’ kimliğine indirgenmesi, bilimin araçsallaştırılmasına ve toplumsal değişim dinamiğini kaybetmesine sebep olabilir.” dedi.
Kişisel imaj, bilimin önüne geçmemeli!
Bilim insanlarının medyada daha görünür olmasının, bilimsel bilginin popülerleşmesine katkı sağlayabileceğini lakin bunun medyanın yaklaşımına bağlı olduğunu belirten Dr. Kabaş, şöyle devam etti:
“Sansasyon, reyting ve etkileşim alma odaklı haber lisanının hâkim olduğu bir medyada, bilimsel bilgi ekseriyetle sadece dikkat alımlı başlıklarla hudutlu kalır. Bilimin dikkat çekme odaklı yüzeysel sunumu, eleştirel düşünme kültürünü baltalayabilir. Dahası bilimsellikten de uzaklaştırabilir. Bu doğrultuda bilimin yalnızca ‘anlaşılabilir’ değil, tıpkı vakitte ‘doğru’ bir formda aktarılması öncelikli olmalıdır. Gerçek manasıyla bilimsel bilginin popülerleşmesinde bu durumlara dikkat edilmelidir. Ayrıyeten bilim insanlarının nitelikli bir halde medyada yer alması büyük bir sorumluluk gerektiriyor. Bu görünürlük, şahsî imajlarının yahut tanınan kültürün bir modülü haline gelme riskleri taşıyor. Hasebiyle, bilim beşerinin akademik derinliği, bahisle alakası, etik bedelleri ve bilimi popülerleştirirken sunduğu doğruluk ve sadelik, bu sürecin muvaffakiyetle yönetilmesi açısından belirleyici oluyor.”
Popüler olmak mı, tarafsız kalmak mı?
Medyada görünürlüğün bilim insanlarının akademik prestijini hem güçlendirme hem de zayıflatma potansiyeline sahip olduğunu lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Doğru sunulduğunda bu görünürlük bilimsel bilginin yayılmasına ve bilime olan inancın artmasına katkı sağlıyor. Bilim insanlarının medya aracılığıyla yaptıkları açıklamalar, bilimin değerini vurgulamak ve karmaşık sorunları geniş kitlelerin anlayabileceği bir lisanla sunmak açısından hayli kıymetlidir. Medyada görünürlük, bilginin yüzeyselleştirilmesi yahut sansasyonelleştirilmesi üzere riskler de taşıyor. Bilim insanı açısından da tanınan olmakla tarafsız kalmak ortasındaki tansiyon, bilimsel duruşun nesnelliğini tehdit edebilir. Bu doğrultuda yalnızca medyatikleşmiş bir bilim insanı figürünün inşası, bilimsel bilginin şahsî algılar ve karizmalar üzerinden şekillenmesine neden olacaktır.” diye konuştu.
Bilimin eğlenceli sunumunun avantajları ve dezavantajları…
Bilimin eğlenceli bir halde sunulmasının bilimsel bilgiyi daha geniş kitlelere ulaştırmak için tesirli bir yol olabileceğini tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Doğru tasarlanmış cümbüş odaklı anlatımlar, bilimsel hususların karmaşıklığını azaltabilir lakin çok kolaylaştırma yahut dikkat cazibeli başlıklar uğruna bilgiyi çarpıtma, bilimin yanlış anlaşılmasına yol açabilir. Bu durumda sonuçlar hayli ziyan verici bir niteliğe bürünebilir. Bilimi popülerleştirme uğraşı, onu daha erişilebilir ve anlaşılır kılarken, bilimsel doğruluk ve etik bedellerin korunması hayati ehemmiyettedir. Sansasyonel sunumlar yahut süratli tüketim kültürüne uygun bilgiler hem bilim insanlarının prestijini zedeler hem de halkın bilime olan inancını azaltabilir. Bu durum, cümbüş isteğinin bilimi ticari bir eser üzere ele almasıyla sonuçlanabilir.” biçiminde konuştu.
Popülerlik arayışı, bilgi kirliliğine neden olabilir!
Sosyal medyanın bilim insanlarının halkla kurduğu bağlantıda değerli bir rol oynadığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, şöyle devam etti:
“Sosyal medya, bilimsel bilgilerin hem daha süratli bir formda yayılmasını sağlamakta hem de görece karmaşık mevzuları anlaşılır hale getiren yaratıcı içerikler üretme fırsatı sunmaktadır. Kitle açısından da uzmanlara direkt erişebilmek, mevzuya ait farklı bilim insanlarının çalışma ve fikirlerini görebilmek açısından da ehemmiyet taşıyor. Lakin bilim insanlarının şahsî markalarını inşa etmeleri, akademik özgürlüğü ve eleştirel bakış açılarını tehdit edebilir. Kişinin bilim insanı tanımlamasını yüzeysel bir biçimde üzerinde taşımasının oluşturduğu itimat münasebeti, yakın periyotta de gördüğümüz pek çok örnekte olduğu üzere, farklı meselelere da yol açabiliyor. Akademik derinlikten uzaklaşan içerikler, bilimsel doğruluğu gölgede bırakabilir ve popülerlik arayışı, bilgi kirliliğine neden olabilir. Toplumsal medya ortamının, algoritmik işleyişini de dikkate aldığımızda, çoklukla sansasyonel ve dikkat alımlı içerikleri daha çok deverana soktuğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle, toplumsal medyanın bilimsel irtibatı geliştirmenin yanı sıra bilimin lisanını ve fonksiyonunu yavaşça değiştirme potansiyeli taşıdığı da göz önünde bulundurulmalıdır.”
Popülerleşen bilim insanlarının ticari çıkarlarla alakalı olması itimadı zedeleyebilir
Bilim insanlarının tanınan figürler olarak algılanmasının, halkın bilime olan itimadını artırma potansiyeli taşıdığını fakat bu durumun yalnızca popülerlik arayışına dönüştürülmemesi gerektiğinin altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Bilginin toplumsallaştırılmasında bildirinin taşıyıcısına duyulan itimat hayati ehemmiyet taşımaktadır. Bu inanç ilgisinin sürdürülebilmesi için, bilim insanlarının şeffaf, tarafsız ve tenkide açık bir duruş sergilemeleri gerekmektedir. Medyada popülerleşen bilim insanlarının siyasi yahut ticari çıkarlarla alakalı olması, itimadı zedeleyecek ve dahası bilimsel ortamı tam aksisi bir atmosfere sürükleyecektir.” dedi.
Bilim beşerlerine tesirli bağlantı teknikleri konusunda dayanak sağlanmalı
İletişim uzmanlarının, bilginin geniş kitlelere anlaşılır ve tesirli bir biçimde taşınmasını sağlayacak köprü rolünü üstlenmesi gerektiğini de vurgulayan Dr. Kabaş, “İletişim uzmanları, bilim beşerlerine tesirli irtibat teknikleri konusunda takviye sağlanması ve bilimsel bilginin medyaya gerçek formatta sunulmasına teşvik edilmesi açısından ehemmiyet taşımaktadır. Yanlışsız yapılandırılmış iletiler, bilimin topluma nezdindeki karşılığını güçlendirebilir ve bilim insanlarının kitlelere ulaşmasında daha tesirli bir rol oynayabilir.” diye konuştu.
Reyting uğruna bilim insanları tartışmalı bahislere çekilmemeli
Reyting telaşıyla bilimin ticari bir eser haline getirilmesinin hem bilimsel etik hem de toplumsal bilgi anlayışı açısından tehlike taşıdığını kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, şunları kaydetti:
“Medya, süratle tıklanabilir, basitçe etkileşim alabilir ve dikkat cazibeli içerikler üretirken, bilim insanları da bazen bu sistemin modülü haline gelerek bulgularını sansasyonelleştirebiliyor. Lakin bu durum, bilimin temel prensiplerine ziyan verebiliyor. Medya kuruluşları reyting uğruna bilim insanlarını tartışmalı bahislere çekerek tarafgirlik ve kutuplaşmayı körükleyebiliyor. Bu süreç, bilimin güvenilirliğini değil toplumsal algıda itibarsızlaşmasını artırabilir. Bunu aşmak için, bilim insanlarının ve medya profesyonellerinin bir istikrar kurması gerekmektedir. Bilimin geniş kitlelere ulaşması değerli lakin bu süreçte etik unsurlardan ve bilimsel doğruluktan taviz verilmemesi gerekir. Bilim insanları, bağlantı hünerlerini geliştirmeli ve medyaya sundukları içeriklerde bağlamı koruyarak kamuoyunu eğitici bir rol üstlenmelidir. Medya ise reyting odaklı değil, topluma sorumlu yayıncılık anlayışıyla yaklaşmalıdır. Bilim ve medya ortasındaki bu etkileşim, dikkatle yönetildiğinde toplum için bir aydınlanma aracına dönüşebilir aksi takdirde hem bilime hem de toplumun bilgiye olan inancına ziyan verir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
