Çocukluk Çağı Kanserleri Nasıl Fark Edilir?

Çocuklarda kanser erişkinlere oranla 100 kat daha az görülür. Türkiye’de ve dünyada her 1 milyon çocuktan 110-150’sinde kansere rastlanıyor.

Çocuk çağı kanserlerine dikkat çeken Liv Hospital Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Tülin Tiraje Celkan, tüm kanserlerin yalnızca yüzde 2-4’ünün çocuklarda görüldüğünü belirterek, “Her yıl 1 milyon çocuktan 110-150’sinde kanser gelişiyor. Çocukluk çağı kanserleri en sık birinci 5 yaşta ve 10-15 yaş periyodunda ortaya çıkıyor.

Tedavi muvaffakiyetinin yüksek olması ve çocukların önündeki beklenen ömür müddetinin uzunluğu, erken teşhis ve tedavinin ehemmiyetini ortaya koyuyor. Gelişmiş ülkelerde çocuklar ortasında en sık vefat nedenlerinde 2’nci sırada olan kanserler, ülkemizde enfeksiyonlar, kazalar, kalp hastalıklarından sonra 4’üncü sırada yer alıyor. Nüfusumuzun yüzde 26,3’ü 0-14 yaş ortasında bulunuyor. Ülke nüfusumuzu 84 milyon olarak kabul edersek 21 milyon çocuk için yıllık beklenen yeni kanserli çocuk olgu sayısı 2 bin 500 ile 3 bin arasındadır” dedi.   

Çocukluk çağı kanserlerinde lösemi başı çekiyor

Türkiye’de ve dünyada çocukluk çağında görülen kanserlerin yüzde 30’unu lösemi oluşturuyor. Ülkemizde ikinci sırada lenf bezi kanserleri (Hodgkin ve Hodgkin-dışı lenfoma) yer alıyor. Bunları sırasıyla hudut sistemi tümörleri, nöroblastoma, Wilms tümörü ve yumuşak doku sarkomaları (rabdomiyosarkoma) izliyor. Kemik, deri, göz ve karaciğer tümörleri ise çocuklarda daha enderdir. Çocukluk çağında tümörlerin birden fazla embriyonel kaynaklı, erişkin kanserlerinin birden fazla ise karsinomlardır. Genetik nedenler, erişkin kanserlerinden çok daha sık saptanıyor. Ailevi yatkınlık, doğumsal hastalıklar, doğumsal anomaliler, gen bozuklukları, immün yetmezlikler ve nörofibromatozis üzere genetik hastalıklar kansere yatkınlık yaratıyor. 

İyileşme oranları yüzde 5’ten 80’e çıktı

Çocuk kanserlerinin özelliklerinden biri, çok süratli çoğalan ve büyüyen kanserler olmalarıdır. Süratli büyüdükleri için de ilaç tedavisi (kemoterapi) ve ışın tedavisine (radyoterapi) hassas oluyorlar. Çocuk kanserlerinde ekseriyetle cerrahi, ışın ve ilaç tedavileri birlikte kullanılıyor. Işın geç yan tesirleri fazla olduğu için giderek çocukluk çağı kanser tedavilerinde daha az sıklıkla ve azalan doz ve müddetler ile yer alıyor. Çoklukla tedavinin kesilmesinden sonra 5 yıl geçmiş ve kanser tekrarlamamışsa hasta büsbütün kür olmuş deniliyor. 1960’lı yıllarda yüzde 5’i güzelleşen çocukluk çağı lösemilerinin günümüzde yüzde 75-80’i şifa buluyor.

Hangi belirtilerde çocukluk çağı kanserlerinden şüphelenilmeli?

• Çocukta beze, kansızlık, karın şişliği, rastgele bir dokuda olağandışı bir büyüme fark edildiğinde derhal tabibe başvurmalı ve nedeni araştırılmalıdır.
• Hastada solukluk, deride nokta kanamalar yahut morluklar, halsizlik, yorgunluk, kemik ağrısı üzere belirtiler varsa; dalağı ve karaciğeri, bezeleri büyümüşse akla öncelikle lösemi gelmelidir. Bu durumda çabucak bir kan tetkiki ve kesin teşhis için gerekiyorsa kemik iliği tetkiki yapılır. Lenf bezi büyümelerine ateş, gece terlemeleri, halsizlik, kilo kaybı, kaşıntı üzere belirtiler eşlik ediyorsa, Hodgkin hastalığı düşünülmelidir. Tanıya, lenf bezinden biyopsi yapılarak gidilir. 
• Küçük çocuklarda ağrısız bir karın kitlesi, deri altında küçük şişlikler (nodül), öksürük yahut ateş, solukluk, gözlerin tek yahut çift taraflı öne fırlaması ve göz etrafında morluk üzere belirtiler, kemik ağrıları varsa “nöroblastoma” ismi verilen böbreküstü bezinden yahut sempatik hudut sisteminden kaynaklanan bir tümör akla gelir. Tanıya biyopsi yahut kemik iliği tetkiki, tümör belirteçleri (NSE testi) ile gidilir.
• Ağrısız karın kitlesi yahut nadiren karın ağrısı ve karında şişlik, idrarda kan, gözün renkli katmanı irisin yokluğu üzere belirtiler küçük bir çocukta böbrek tümörünü (Wilms tümörü) düşündürmelidir. Teşhis, görüntüleme teknikleri (MR yahut BT) ve biyopsi ile konur.
• Karaciğer bölgesinde şişlik, sarılık, bulantı, kusma, kilo kaybı üzere belirtiler ise karaciğer tümörünü akla getirmelidir. Bu durumda kanda alfa-fetoprotein (ALP) denen tümör belirteci yükselmiş olarak saptanacaktır. Teşhis biyopsi ile konur. 

Tedavide farklı yollar uygulanıyor

Çocuk kanserlerinde cerrahi sistemler ekseriyetle tümör kaynaklandığı organ içinde hudutlu ise tümörün çıkarılması biçimindedir. Lakin tümör çıkarılamayacak büyüklükte ise yahut diğer dokulara yayılma yapmış ise (metastaz) bu durumda tümörden biyopsi almakla yetinilir ve öncelikle kemoterapi uygulanarak tümör ve/veya metastazları bu yol ile yok edilmeye çalışılır. Tümör küçülüp, metastazlar kaybolduktan sonra tümör kalıntısı cerrahi olarak çıkarılabilir. 

Kemoterapi, belli aralıklarla kemoterapi ilaçlarının ağız yahut damar yolu ile verilmesiyle yapılır. Lösemi tedavisi sırasında ilaçlar beyin-omurilik sıvısı içine de verilebilir; buna “intratekal tedavi” denir.

Kemoterapi müddetleri, uygulanan tedavi şemalarına nazaran farklılıklar gösterir. 2-3 günden 7-8 güne değişen müddetlerde, blok halinde çoklukla 21-28 günde bir ilaçların birlikte kullanımı kelam mevzusudur. Kemoterapinin müddeti çoklukla 6 ay ile 2 yıl ortasında değişir.

Kemoterapide kullanılan ilaçların kimi yan tesirleri olur lakin bu tesirlerin birden fazla geçicidir ve birtakım ilaçlarla başarılı bir biçimde önlenebilir. Kemoterapi devrinde çocuk epeyce halsiz olur, ayrıyeten bulantı, kusma, kemik ağrıları görülebilir. Kemoterapinin dıştan fark edilen en besbelli yan tesiri ise saçların dökülmesidir. Tedavileri biter bitmez saçlar çabucak çıkmaya başlar. 

Kemoterapinin bir tesiri olarak enfeksiyon riski arttığından bu periyotta hijyen çok ehemmiyet kazanır. Ekseriyetle okul çağı çocukların bir müddetliğine okuldan uzak kalmasında fayda vardır. 

Radyoterapi ise tümörün bulunduğu alana direkt ışın verilmesi halinde uygulanan tedavi halidir. Radyoterapi çocuklarda mümkün olduğu kadar az kullanılır, bilhassa büyüyen bedenlerde gelişme bozukluklarına yol açabileceğinden mecburî durumlar dışında birinci tercih edilen tedavi değildir. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı